3D printen zonder kleerscheuren – juridische aspecten
Dit artikel verscheen eerder in het3D PRINT MAGAZINE van maart 2015 (http://www.made-in-europe.nu/).
Koekje, buurvrouw? Ja graag, het kan weer, ik heb net een nieuwe kaak laten printen.
Science fiction? 3D-printen is hot. Tegenwoordig kun jebijna alles 3D-printen: plastic vaasjes, selfies, ijzeren onderdelen, meubels, titanium onderkaken, gouden sieraden en zelfs menselijk weefsel en organen. Productieprocessen en supply chainsworden op de kop gezet. Maar hoe zit het met de juridische kant van3D-printen?
3D-printen kan thuis al met een printer vanaf zo’n 1.000Euro van Ultimaker. Wie niet zelf wil investeren kan op online-platforms zoals Shapeways terecht.
In de industrie vergt additive manufacturing grotere investeringen, maar partijen als ASML, GE en ook autofabrikantenzijn er al volop mee bezig. Kijk bijvoorbeeld maar eens op de website van GE.
Al snel duiken dan juridische uitdagingen op zoals namaak en piraterij, (product)aansprakelijkheid en garantie.
Intellectuele eigendom
Veel bedrijven met intellectuele eigendom zien piraterij van hun ontwerpen en aansprakelijkheid voor toepassing van geprinte producten als grootste bedreiging. Cybercrime, digitale spionage en inbraak in systemen van bedrijven zijn aan de orde van de dag.
Octrooi: kans en bedreiging
Er zijn veel patenten op 3D-printtechnologie. De basistechnologie is ruim 20 jaar oud. Daarom zijn de eerste octrooien al verlopen. Andere bedrijven mogen die techniek dan vrij toepassen. Maar intussen komen er weer nieuwe octrooien bij. Bedrijven moeten het octrooilandschap onderzoeken om kleerscheuren en claims te voorkomen.
En als u zelf iets slims bedenkt, overweeg dan om octrooi aan te vragen. Dat biedt al gauw aantrekkelijke voordelen, zoals voorsprong op uw concurrenten, fiscale voordelen en waarde in uw onderneming die investeerders graag zien.
Wat is van wie?
Wat kun je naast bescherming van printers en software doen met 3D-ontwerpen en design files? Het zijn digitale bestanden, dus is het kopiëren en verspreiden een kwestie van een paar muisclicks. Mag dat zomaar? Wet en -regelgeving over intellectuele eigendom, zoals octrooirecht, auteursrecht, modelrecht en merkenrecht, zijn gewoon van toepassing. Bestaande wetten en regels gelden ook op internet en dus ook voor deze technologie.
Toch roept additive manufacturing specifieke vragen op.
Van wie is de intellectuele eigendom als de klant met een briljant idee of nieuwe vormgeving komt? Afnemers kunnen steeds meer zelf aangeven hoe zij een product design willen hebben. Additive manufacturing maakt het jatten van 3D-ontwerpen simpeler dan ooit. Je koopt een exemplaar van een bepaald product of een onderdeel van een machine, maakt een 3D-scan, verwerkt het gescande ontwerp met software en print meerdere, identieke exemplaren. Digitale 3D-scans kun je dan ook nog eens gemakkelijk delen via internet, zodat ook anderen getrouwe 3D-kopieën kunnenafdrukken.
Maar mag dat zo maar? Wet en -regelgeving over intellectuele eigendom, zoals octrooirecht, auteurs- en modellenrecht, databankenrecht en merkenrecht, zijn van toepassing op deze nieuwe ontwikkelingen. Een beschermd ontwerp of product mag je dus niet zomaar gebruiken; daarvoor is in principe toestemmingnodig. De wetten en regels gelden ook op internet. Het probleem ligt dus niet zozeer in de bescherming zelf, maar veel meer in het gemak van wereldwijde verspreiding en het probleem van effectieve handhaving van de rechten in onze digitale wereld.
Voor bedrijven is diefstal van design files, kopieergemak en verspreiding van design files via internet een reëel gevaar. Dat vereist verhoogde aandacht voor IT-security, beveiliging van files en controle.
Dienstverleners
En is een 3D-printshop of online platform bij het 3D-printen of delen van designfiles aansprakelijk voor inbreuk op intellectuele eigendomsrechten? Moet die aanbieder onderzoeken of het 3D-ontwerp inbreuk maakt op rechten van anderen? Denk aan illegale kopieën van muziek en de positie van internet serviceproviders en marktplaatsen zoals eBay.
Aansprakelijkheid en garantie
Wie is aansprakelijk voor 3D-geprinte producten of onderdelen? Bijvoorbeeld een autodealer die reserve-onderdelen print. Interessant, want een kostbare voorraad reserveonderdelen wordt overbodig. Maar wie is aansprakelijk als de print defect is: de fabrikant of het bedrijf dat het defecte onderdeel heeft geprint? Degene die een reserveonderdeel print, zal juridisch al snel als fabrikant worden gezien. En wat als degene die print het oorspronkelijke ontwerp wijzigt of een verkeerde legering gebruikt?
Garantievoorwaarden bepalen meestal dat iedere garantie vervalt als geen originele onderdelen worden gebruikt. Is een3D-geprint onderdeel origineel als het wordt geprint met een printfile van de fabrikant? Is dat ook zo als je een origineelonderdeel scant en print?
De mogelijkheden die 3D-printing biedt voor medische toepassingen, zijn revolutionair. De technologie wordt al volop toegepast voor simulatiemodellen bij operaties. Maar spannender wordt het als implantaten in schedels of rugwervels worden geprint of zelfs weefsel of organen. Science fiction? Absoluut niet: in Utrecht is een centrum gelanceerd voor bioprinting. Veelbelovend allemaal, maar wie is de eigenaar van de stamcellen waarmee wordt geprint: de patiënt of de producent? En wordt de rol van het ziekenhuis niet méér de rol van leverancier en niet langer alleeneen zorgverlener, met alle gevolgen van dien voor de verantwoordelijkheid en productaansprakelijkheid? Dat levert dan weer boeiende ethische vragen en privacy-issues op.
Andere juridische gevolgen
Even boeiend is de vraag wat je wel en niet mag printen. Mag je onderdelen van wapens online afdrukken? En mag je medical devices online aanbieden zodat ze in andere landen kunnen worden geprint?
Al zal massaproductie niet verdwijnen, toch kunnen3D-printing en additive manufacturing vergaande gevolgen hebben. Supply chains en commerciële en juridische relaties en rollenmoeten anders worden ingericht. Als de klant of dealer zelf gaat produceren vallen tussenschakels weg. Die gewijzigde rollen en functies van bedrijven brengen onherroepelijk wijzigingen mee van verantwoordelijkheid, risico’s en aansprakelijkheid. Dat vereisteen heroriëntatie van die risico’s, ook in het kader van contracten, algemene voorwaarden, garantie en verzekering.
Antwoorden
De technologie biedt veel nieuwe kansen. Maar bedrijvenmoeten zich heroriënteren op hun positie in het tijdperk van Internet of Things, 3D-printen en additive manufacturing. Bestaande regels moeten worden toegepast en geïnterpreteerd. Dit vereist vooruitdenken en kennis van zaken en creativiteit van juristen. Alleen dan komen er passende oplossingen, zowel B2C als B2B. Deze oplossingen gaan hand in hand met best practices, standaardisatie en normering.
Wilt u hier meer over weten? Klik dan hier voor ons contactformulier!
publicatiedatum: maandag 9 maart 2015